Fot: auremar / Udar niedokrwienny mózgu stanowi około 80% przypadków udarów mózgu. Pozostałe wynikają z udaru krwotocznego. Objawy i rokowania zależą od lokalizacji i rozległości udaru. Przyczyny to zaburzenia przepływu w naczyniach mózgowych. Udar mózgu to nagłe wystąpienie zaburzeń czynności mózgu. W zależności od obszaru mózgu, który w wyniku udaru uległ uszkodzeniu, objawy będą ogniskowe lub rozlane. Udarem określa się zaburzenie, którego przyczyną są zmiany naczyniowe, a co za tym idzie, problemy z przepływem mózgowym. Najczęściej udar rozpoznaje się, kiedy zaburzenia krążenia trwają dłużej niż 24 godziny. Jeśli jednak zostanie wykryte konkretne ognisko niedokrwienne poprzez badania obrazujące ośrodkowy układ nerwowy i objawy ustępują po leczeniu trombolitycznym, wtedy również można posilić się o rozpoznanie udaru niedokrwiennego. Jeśli objawy znikną do 24 godzin od ich pojawienia się, a dodatkowo nie zostaną uwidocznione żadne zmiany w badaniach obrazowych, wtedy zostaje rozpoznany tzw. mikroudar, a właściwie – przemijający napad niedokrwienny mózgu (TIA), zwiększający u danej osoby ryzyko wystąpienia udaru mózgu w najbliższym czasie. Zobacz film: Jak rozpoznać udar? Źródło: 36,6. Udar niedokrwienny jako jedna z najczęstszych przyczyn udaru mózgu Zaburzenie przepływu mózgowego może powstać zarówno w wyniku ograniczenia tego przepływu, jak i krwotoku. W związku z tym istnieje podział na udar niedokrwienny i krwotoczny. Około 80% przypadków udaru mózgu wynika z udaru niedokrwiennego. Udar niedokrwienny mózgu powstaje wskutek zamknięcia tętnicy mózgowej i zablokowania dopływu krwi do danego obszaru mózgu. Przyczyny i czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego: miażdżyca w tętnicach zaopatrujących mózg (szczególnie duże ryzyko stwarza miażdżyca tętnicy szyjnej i kręgowej, stanowiących główne źródło zaopatrzenia mózgu), zmiany zwyrodnieniowe w małych naczyniach mózgowych, zatory, czyli przemieszczone skrzepliny powstające w jednym obszarze (najczęściej w lewym przedsionku w przebiegu migotania przedsionków), niesione z prądem krwi do naczyń mózgowych i zatykające ich światło, układowe zapalenia naczyń, zapalenia wsierdzia, cukrzyca, hipercholesterolemia, mała aktywność fizyczna, palenie papierosów. Mikrotętniaki, tętniaki (czyli patologiczne poszerzenia i osłabienia ścian w obrębie naczyń krwionośnych) i nadciśnienie tętnicze, najczęściej stwarzają ryzyko udarów krwotocznych. Udar niedokrwienny może być nie tylko pochodzenia tętniczego, ale również żylnego. Udary żylne stanowią mniej niż 1% przypadków udarów mózgu, a przyczynia się do nich zakrzepica żył mózgu lub zatok żylnych opony twardej. Szybko jednak obszary te ulegają wtórnemu ukrwotocznieniu. Zobacz film: Skąd się bierze udar? Źródło: 36,6 Objawy udaru niedokrwiennego Objawy udaru niedokrwiennego mózgu zależą od lokalizacji ogniska udarowego. Należy tu zwrócić uwagę na to, że nerwy ruchowe czy czuciowe po wyjściu z ośrodkowego układu nerwowego krzyżują się. Wobec tego w przypadku udaru prawostronnego, objawy będą dotyczyły lewej połowy ciała, a na skutek udaru lewostronnego, objawy pojawią się po prawej stronie ciała. Inaczej jest, jeśli chodzi o nerwy czaszkowe, nerw okoruchowy pozwalający np. na ruchy gałką oczną, nerw trójdzielny zaopatrujący ruchowo i czuciowo twarz. Nie ulegają one skrzyżowaniu, w związku z tym zaburzenia w zakresie ich unerwienia są jednoimienne, czyli po tej stronie, po której doszło do udaru. Może też dojść do udaru w obrębie pnia mózgu czy móżdżku. Objawy mogą być następujące: niedowład lub zaburzenia czucia w obrębie twarzy i kończyn, niedowład połowiczy lub połowicze zaburzenia czucia, niedowidzenie połowicze, problem z mową. Stan chorego pod kątem neurologicznym może ulegać gwałtownym zmianom. Część chorych z udarem niedokrwiennym po krótkim czasie doznaje ponownego udaru w wyniku zajęcia kolejnych naczyń mózgowych i wtedy objawy mogą się nasilić. Często pierwsze objawy, ból głowy czy zawroty, mogą być przez chorego zlekceważone. Dopiero poważniejsze zaburzenia neurologiczne skłaniają go do konsultacji lekarskiej. U ponad połowy chorych z rozpoznanym w tomografii komputerowej udarem niedokrwiennym miało najprawdopodobniej mikroudar (przemijające niedokrwienie) lub niewielkie niedokrwienie przed zasadniczym udarem. Skąd się bierze przemijające niedokrwienie mózgu? Dowiesz się tego z naszego filmu Zobacz film: Przemijające niedokrwienie mózgu. Źródło: 36,6. Leczenie udaru niedokrwiennego Udar niedokrwienny jest stanem zagrożenia życia, w związku z tym wymaga natychmiastowego leczenia w warunkach szpitalnych. Jeśli osoba w naszym otoczeniu nagle zaczyna niewyraźnie mówić, pojawia się asymetria jej ruchów mimicznych lub zgłasza zaburzenia ruchowe w obrębie kończyn, wtedy natychmiast należy wezwać pogotowie. Rehabilitacja ma zasadnicze znaczenie dla przywrócenia funkcji mózgu. Najlepiej, jeśli wdrażana jest w pierwszych dniach po incydencie udarowym. Początkowo odbywa się na szpitalnych oddziałach udarowych, później w wyspecjalizowanych ośrodkach dziennych. Rehabilitacja dostosowywana jest do rodzaju zaburzeń ruchowych czy zaburzeń mowy. Powikłania udaru niedokrwiennego Udar niedokrwienny może pociągać za sobą liczne skutki: obrzęk mózgu, napady padaczkowe, zakażenia układowe u pacjentów w ciężkim stanie ze znacznymi niedowładami, odleżyny, bóle i kurcze mięśni, niedożywienie, depresja i inne zaburzenia emocjonalne. Zobacz film: Budowa mózgu. Źródło: 36,6
Kiedy tętnica w mózgu zostaje zatkana przez skrzep krwi, nazywa się to udarem niedokrwiennym. Kiedy tętnica w mózgu pęka, często z powodu wysokiego ciśnienia krwi, nazywa się to udarem krwotocznym. Jednym ze sposobów określenia nasilenia udaru jest użycie Skali udaru NIH. U pacjentów z wynikiem od 21 do 42 (najwyższy możliwyUdar mózgu to zespół kliniczny charakteryzujący się ostrą nagłą utratą funkcji mózgu (zwykle ogniskową), utrzymującą się dłużej niż 24 godziny lub powodując zgon przed 24 godzinami. Ogniskowe objawy neurologiczne są zgodne z obszarem mózgu zdominowanym przez uszkodzoną tętnicę, a nie z powodu traumatycznej przyczyny. Udar niedokrwienny jest zwykle definiowany jako jeden z dwóch rodzajów: • udar mózgu niedokrwienny (spowodowany zablokowaniem tętnicy) • udar mózgu krwotoczny (spowodowany rozerwaniem ściany tętnicy, co powoduje przepływ krwi do mózgu), tkanka mózgowa lub komory, przestrzeń podpajęczynówkowa wokół mózgu – krwawienie do opon mózgowo-rdzeniowych). Po udarze zajęte są obszary funkcjonalne, a nasilenie zależy od lokalizacji zablokowanego naczynia krwionośnego i rozległości dotkniętego obszaru tętniczy zaopatruje mózg z dwóch źródeł: przedniej tętnicy szyjnej i tylnej tętnicy podstawnej mózgu występuje, gdy tętnica dostarczająca do mózgu krew jest zablokowana przez skrzep krwi w mózgu lub bezpośrednio w tętnicy szyjnej. Zakrzepy krwi mogą tworzyć się w sercu z powodu pewnych chorób serca lub tworzyć się w już zwężonej miażdżycowej ścianie tętnicy. Zakrzepy krwi mogą również rozpadać się na mniejsze grudki, dryfując przez krwioobieg, powodując zablokowanie innych naczyń. Kiedy tętnica dostarczająca mózg jest zablokowana, mózg nie otrzyma wystarczającej ilości tlenu i komórki mózgowe mózgu jest procesem patologicznym, w którym tętnica mózgowa jest zwężona lub zablokowana, a krążenie w obszarze mózgu z powodu jego rozmieszczenia jest poważnie ograniczone, powodując poważne uszkodzenie mózgu, śmierć, dysfunkcję i wystąpienie ogniskowych objawów neurologicznych i objawy zgodne z dotkniętym obszarem podstawowe mechanizmy zaangażowane w proces wywoływania niedokrwienia mózgu to mechanizm zatorowy (zwykle na skutek zakrzepicy, skrzepliny) oraz mechanizm niedokrwienny zatorowy mózgu. Zakrzepy prowadzące do zawału mózgu mogą pochodzić z serca u pacjentów z migotaniem przedsionków, zawałem mięśnia sercowego lub nieprawidłowościami zastawek, z drugiej strony niedrożność może również powstawać z blaszek miażdżycowych tętnic szyjnych lub z płyty głównej tętnicy. Skrzepy tętniczo-tętnicze tworzą się z blaszek miażdżycowych charakteryzujących się przyleganiem płytek krwi do fibryny. Skrzepy od serca do tętnic składają się zwykle głównie z płytek krwi lub niezależnej fibryny. Czasami skrzep może pochodzić z kawałka mucyny, kawałka zwapnienia, tłuszczu lub gazu. Zazwyczaj okluzje przepływają w kierunku przepływu do dystalnych, mniejszych naczyń obwodowych, powodujących niedrożność, takich jak tętnica środkowa mózgu, rzadziej tętnica przednia mózgu. W przypadku całkowitego zamknięcia zewnątrzczaszkowej tętnicy szyjnej wewnętrznej,Zakrzepica występująca w naczyniach o dużej średnicy poza czaszką lub w czaszce często łączy się z nieprawidłowościami ściany tętnicy, co sprzyja powstawaniu blaszek miażdżycowych w ścianie tętnicy, zwężających obwód światła. Ten typ zmiany jest zwykle zlokalizowany w odcinku tętnicy szyjnej, a także u korzeni wielkich gałęzi wewnątrzczaszkowych tętnic mózgowych i tętnic o średnicy od 50 do 400 mikrometrów. Jest to główna przyczyna zakrzepicy lub zatorów dystalnych tworzących zmiany lakunarne. Udary lakunarne powstają w wyniku ostrego niedokrwienia w zakresie małych tętniczek, natomiast przewlekłe niedokrwienie, które rozwija się wtórnie do rozlanej arteriopatii związanej z nadciśnieniem tętniczym powoduje rozlane uszkodzenie istoty białej zlokalizowane okołokomorowo bądź głęboko podkorowo, określane jako wyniku nadciśnieniowych zmian lipohyalinozowych, które mogą być przyczyną zawału lakunarnego. Zwykle występuje w tętnicach o średnicy 50 mikrogramów ryzyko udaru niedokrwiennego jest wyższe niż przy niskich dawkach. Mechanizmy spowodowane zaburzeniami krzepnięcia, zwiększoną adhezją płytek krwi i aktywacją enzymów konwertujących protrombinę, powodujące zaburzenia syntezy prostacyklin i zapalenie wsierdzia małych i średnich naczyń Badania pokazują, że migreny i silne bóle głowy mogą być czynnikiem ryzyka udaru zarówno u mężczyzn, jak i kobiet, zwłaszcza przed 50 rokiem 2-3% udarów niedokrwiennych występuje u pacjentów z migrenowymi bólami głowy w wywiadzie. Jednak u pacjentów poniżej 45 roku życia około 15% wszystkich udarów (i 30-60% udarów u młodych kobiet) jest związanych z historią migreny, zwłaszcza migreny z młodych kobiet z migreną inne czynniki ryzyka (takie jak wysokie ciśnienie krwi, palenie tytoniu i stosowanie tabletek antykoncepcyjnych zawierających estrogen) mogą zwiększać ryzyko udaru sierpowata: Jest to wrodzone schorzenie układu krwionośnego, polegające na nieprawidłowej budowie hemoglobiny, odpowiedzialnej za transport tlenu. osoby z anemią sierpowatą mają zwiększone ryzyko udaru w młodym Ciąża niesie ze sobą bardzo małe ryzyko udaru, głównie u kobiet z wysokim ciśnieniem krwi. Ryzyko wzrasta w okresie poporodowym, być może z powodu nagłych zmian w krążeniu i poziomie Kilka badań wykazało, że depresja może zwiększać ryzyko udaru leki przeciwzapalne: niektóre leki mogą zwiększać ryzyko udaru, szczególnie u pacjentów z innymi czynnikami ryzyka w przeżyciu po udarzeUdar jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów po chorobach serca i nowotworach, ale jest też główną przyczyną niepełnosprawności wśród chorób neurologicznych. Jednak śmiertelność spada po udarze, ze względu na coraz szybsze rozpoznanie objawów i szybką pomoc medyczną. Według statystyk ponad 75% pacjentów przeżywa pierwszy rok po pierwszym udarze, a ponad połowa przeżywa 5 lat. Różnice między udarem niedokrwiennym a udarem krwotocznym• Osoby po udarze niedokrwiennym mają większe szanse na przeżycie niż osoby po udarze krwotocznym.• W zależności od rodzaju udaru niedokrwiennego największym niebezpieczeństwem jest udar zatorowy, a następnie udar zatorowy z lakunarem.• Udar krwotoczny nie tylko niszczy komórki mózgowe, ale także powoduje inne komplikacje, w tym zwiększone ciśnienie śródczaszkowe i skurcz naczyń, które są bardzo niebezpieczne. Jednak wiele badań pokazuje, że osoby, które przeżyły udar krwotoczny, mają większą szansę na odzyskanie sprawności niż osoby, które przeżyły udar długoterminowe i niepełnosprawność po udarze• Wielu pacjentów cierpi na fizyczne osłabienie, któremu często towarzyszy ból i spastyczność. Spastyczność mięśni to zaburzenie pracy mięśni, towarzyszące problemom neurologicznym. Nie jest to choroba sama w sobie, ale objaw innych schorzeń (spastyczność po udarze, w wyniku stwardnienia rozsianego, czy mózgowego porażenia dziecięcego).• W zależności od nasilenia objawów i wpływu na organizm, zaburzenia te mogą wpływać na zdolność chodzenia, wstawania z krzesła, karmienia się, pisania lub korzystania z komputera, prowadzenia pojazdów i wielu innych wpływające na jakość życia osób, które przeżyły udarWiele osób, które przeżyły udar, w pełni wraca do zdrowia po udarze, jednak 25% pozostaje z niewielką niepełnosprawnością, a 40% ma umiarkowaną lub umiarkowaną z udarem niedokrwiennym z wynikiem NIHSS mniejszym niż 10 mają korzystny wynik po 1 roku, podczas gdy tylko 4-16% pacjentów ma dobry wynik, jeśli wynik jest większy niż 20. Czynniki wpływające na nawrót udaru niedokrwiennegoRyzyko nawrotu udaru jest najwyższe w pierwszych tygodniach i miesiącach po pierwszym udarze. Jednak około 25% pacjentów z pierwszym udarem będzie miało nawrót udaru w ciągu 5 ryzyka nawrotu obejmują:• Podeszły wiek• Możliwość niedrożności tętnicy (przebyta choroba wieńcowa, choroba tętnic szyjnych, choroba tętnic obwodowych, udar niedokrwienny lub TIA)• Udar krwotoczny lub zatorowy• Cukrzyca• Alkoholizm• Choroba zastawkowa serca• Przedsionek migotanieJak rozpoznać objawy udaruUdar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie po chorobach układu krążenia i nowotworach oraz główną przyczyną niepełnosprawności. Wczesne rozpoznanie i leczenie udaru mózgu jest bardzo ważne, przyczynia się do zmniejszenia śmiertelności i oznaki udaru:• Nagłe drętwienie lub osłabienie twarzy, ręki lub nogi, szczególnie jednej połowy ciała• Nagłe splątanie, zaburzenia mowy lub niezrozumienie• Nagłe zaburzenia widzenia z jednej lub obu stron• Nagłe zaburzenia chodzenia, zawroty głowy, utrata równowagi lub koordynacji• Nagły silny ból głowy – poznaj przyczynęAby zdiagnozować udar niedokrwienny możesz wykonać szybki test opracowany przez amerykańskich lekarzy. Test polega na sprawdzeniu czterech rzeczy: F jak face, czyli twarz - poproś o uśmiechnięcie się, jeżeli jeden z kącików ust opada, może to świadczyć o udarze; A jak arms, czyli ramiona - poproś o podniesienie rąk do góry, jeżeli jedno ramię jest niżej, może to świadczyć o udarze niedokrwiennym;S jak speech, czyli mowa -wypowiedz zdanie i poproś o jego dokładne powtórzenie, jeżeli badana osoba ma trudność z jego zapamiętaniem, bądź przekręca słowa i mówi niewyraźnie, może to świadczyć o zawale mózgu; T jak time, czyli czas - jeżeli JAKIKOLWIEK z powyższych symptomów występuje u osoby podejrzewanej o udar, niezwłocznie zadzwoń po karetkę. W przypadku udaru czas podjęcia leczenia jest krytyczny dla rozpoznać udar mózgu zdjęcie:Jak rozpoznać udar mózgu FAST Udar mózgu – przyczyny, objawy i zapobieganie. Udarem nazywamy nagłe zaburzenie funkcji mózgu niemijające po upływie 24 godzin, wywołane nieprawidłowym krążeniem krwi. Coraz częściej występuje u młodych osób. W poniższym tekście wyjaśniamy jak rozpoznać udar, jakie są jego przyczyny oraz czy można mu zapobiec. © Artsem Martysiuk / photoXpress Zaburzenia pamięci po udarze mózgu mogą przyjmować wieloraką formę. Ludzie z zaburzeniami pamięci często mają trudności z uczeniem się nowych rzeczy, niekiedy mylą fakty z przeszłości i nie radzą sobie z samodzielnym funkcjonowaniem – zapominają o przyjmowaniu leków, umówionych wizytach, o konieczności wykonywania domowych czynności. Problemy z pamięcią mogą także zaburzać proces rehabilitacji. W miarę upływu czasu i postępu rehabilitacji problemy z pamięcią mogą się wycofać. Niestety, często niektóre problemy pozostają – w takiej sytuacji konieczne jest przyzwyczajenie się do korzystania z zewnętrznych pomocy pamięciowych – notatek, budzika, kalendarza. Co to jest pamięć krótkotrwała i długotrwała? Pamięć krótkotrwała (inne nazwy: pamięć robocza, pamięć operacyjna) – w niej przechowywana jest niewielka liczba informacji (około siedmiu elementów). Kiedy ktoś podaje nam numer telefonu, a my powtarzamy go w myślach szukając w międzyczasie kartki i długopisu – za utrzymanie numeru w pamięci przez te kilka sekund odpowiada właśnie pamięć krótkotrwała. Zapamiętane informacje pozostają w pamięci operacyjnej przez mniej więcej 20 sekund. Następnie informacja zostaje zapomniana lub utrwalona w pamięci długotrwałej. W pamięci długotrwałej przechowujemy informacje przez okres od kilkudziesięciu sekund do wielu lat. Mieszczą się tam wspomnienia, fakty dotyczące naszej biografii, wiedza szkolna, itp. Materiały regularnie powtarzane i dobrze utrwalone mogą być dostępne w naszej pamięci teoretycznie bezterminowo. Dojście do zapamiętanych informacji, które z jakiegoś powodu przestają nam być potrzebne, może z czasem ulec zatarciu. Co to jest amnezja? Jakie są rodzaje amnezji? Utrata pamięci to inaczej amnezja. Amnezja może być przemijająca lub trwała. W zależności od zakresu informacji objętych amnezją można wyróżnić dwa główne typy: W przypadku amnezji następczej (amnesia anterograda) niepamięcią objęty jest czas po urazie mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze pamięta wszystko, co działo się przed wypadkiem, ale ma problemy z przyswajaniem nowych informacji. W przypadku amnezji wstecznej (amnesia retrograda) zatarciu ulegają informacje zapamiętane przed urazem mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze zapamiętuje nowe informacje, ale nie pamięta wydarzeń z przeszłości. Nie oznacza to, że amnezja obejmuje cały okres życia przed uszkodzeniem mózgu. Może dotyczyć jakiegoś wycinka czasu lub określonego typu pamięci (np. informacji szkolnych albo pamięci autobiograficznej). Jakie obszary mózgu są odpowiedzialne za pamięć? Zapamiętywanie, przechowywanie, przetwarzanie informacji i wydobywanie z pamięci angażuje wiele części mózgu. Zaburzenia pamięci pojawiają się najczęściej po uszkodzeniu płatów skroniowych i czołowych mózgu, choć mogą wystąpić także po uszkodzeniu struktur mózgu, które na pierwszy rzut oka nie mają z pamięcią nic wspólnego (np. móżdżku lub pnia mózgu). Zaburzenia pamięci mogą dotyczyć tylko wybranego typu informacji – dzieje się tak, ponieważ inne części mózgu odpowiadają za zapamiętywanie numeru telefonu, jeszcze inne – za zapamiętywanie melodii, a jeszcze inne – za pamiętanie o umówionym spotkaniu. Czy problemy z pamięcią to tylko problemy z zapamiętywaniem? Niekoniecznie. Dobra pamięć obejmuje nie tylko umiejętność uczenia się (zapamiętywania), ale także umiejętność wydobywania informacji z pamięci wtedy, kiedy ich potrzebujemy. Czasami nie możemy przypomnieć sobie jakiegoś słowa, choć wiemy, że je pamiętamy (i wiemy, że przyjdzie nam ono do głowy wtedy, gdy już nie będziemy go potrzebować). Mówimy wtedy, że mamy to na końcu języka. Jest to typowy przykład problemów z wydobyciem z pamięci (przypominaniem) potrzebnej informacji. Jak pomóc osobie z zaburzeniami pamięci? Nie podawaj zbyt wielu informacji na raz. Nie popędzaj i nie denerwuj się – niektórzy potrzebują więcej czasu na przypomnienie sobie czegoś. Utrzymuj stały porządek dnia – w miarę możliwości zadbaj o stałe pory posiłków, rehabilitacji, spacerów. Zapisuj i poproś osobę chorą o zapisywanie ważnych informacji. W widocznym miejscu w domu umieść tablicę, na której wszyscy notują wszystko to, co warte jest zapamiętania. Porozkładaj notesy i długopisy w wielu miejscach w domu, niech będą zawsze pod ręką. Wspominaj przeszłość, powtarzaj nowe informacje, oglądajcie razem zdjęcia. Spis rzeczy, które należy zabrać ze sobą wychodząc z domu warto przykleić na drzwiach lub na lustrze. Budzik, telefon komórkowy, kalendarz, minutnik w kuchni, pudełko na leki – to wszystko bardzo przydatne przedmioty. Stopniowo wprowadzaj je w życie osoby chorej. Zobacz także:
O tym, czym jest udar, jak rozpoznać jego objawy i co robić kiedy je zauważymy, opowiedział nam w Dzień Dobry TVN dr hab. n. med. Adam Kobayashi. Udar mózgu. Przyczyny, objawy i leczenie. Udar mózgu - to trzecia, po chorobach serca i nowotworach, przyczyna śmierci.
Przejdź do zawartości StartPoznaj NeuroAiD™Efektywność NeuroAiD™Rehabilitacja po udarze mózguOpinieBaza wiedzyBezpłatne konsultacje w zakresie udaru mózguKup NeuroAiD™StartPoznaj NeuroAiD™Efektywność NeuroAiD™Rehabilitacja po udarze mózguOpinieBaza wiedzyBezpłatne konsultacje w zakresie udaru mózguKup NeuroAiD™ Jak wyjść z afazji po udarze mózgu? Udar mózgu ma zazwyczaj bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Jednym z podstawowych problemów jest afazja, a więc utrata możliwości mowy. Wychodzenie z afazji bywa trudne i przede wszystkim dość długotrwałe, a kluczową rolę odgrywa profesjonalna rehabilitacja, w tym terapia logopedyczna. Afazja po udarze mózgu – przykre statystyki Jednym z najczęściej występujących następstw udaru mózgu jest afazja. Ponad 70% udarowców cierpi z powodu afazji, która może mieć różny charakter. Najczęściej będzie to niewyraźna mowa, a ponadto trudności w zrozumieniu słów wypowiadanych przez inną osobę, braki w słownictwie, nieumiejętność budowania poprawnych gramatycznie zdań, kłopot z zapamiętywaniem czy też problemy z wychwyceniem i zrozumieniem ironii, żartu bądź metafory. Terapia afazji powinna zacząć się praktycznie od razu – im wcześniej zacznie się ćwiczenia, tym większa szansa na całkowite przywrócenie zdolności mowy i rozumienia. Jednak badania przeprowadzone w 2016 roku przez fundację Udar Mózgu pokazały, że tylko 54% chorych współpracowało z neurologopedą w trakcie pobytu w szpitalu. Co więcej, jedynie połowa udarowców korzysta z terapii po wyjściu ze szpitala. Aż 60% z nich musi płacić za terapię z własnej kieszeni, więc spotkania terapeutyczne odbywają się zdecydowanie zbyt rzadko – 1/3 ma zajęcia raz w tygodniu, a pozostali dwa razy w miesiącu. Różne rodzaje afazji Udar mózgu często powoduje zaburzenia mowy, które mają charakter afazji bądź dyzartrii. W tym drugim przypadku pacjent nie zostaje pozbawiony myślenia, a jedynie artykulacji oraz krótszej fazy wydechu. Przejawia się to mową bełkotliwą, a także skróconym oddechem. W wyniku tego chory może się krztusić przy spożywaniu pokarmów. Jeżeli dochodzi do tzw. anartrii, to nie tylko wydobycie jakiegokolwiek dźwięku okazuje się niemożliwe, ale również połykanie. Konieczne wtedy jest założenie sondy ułatwiającej podawanie pokarmów. Należy przy tym podkreślić, że udarowiec jest w stanie komunikować się z innymi za pomocą pisma. Kiedy zaś dochodzi do afazji, to poza samymi problemami z mówieniem mamy jeszcze do czynienia z problemami z rozumieniem, czytaniem i pisaniem. Zaburzona jest też gestykulacja. W takiej sytuacji naprawdę trudno dojść do harmonii z chorym, który po prostu ma kłopot z przyswojeniem najprostszych poleceń. To zarazem znacznie utrudnia proces rehabilitacji. Wyróżnia się trzy rodzaje afazji: Afazja sensoryczna, czyli czuciowa Deficyt związany jest z odbiorem mowy, więc chory ma trudności ze zrozumieniem tego, co się do niego mówi. W konsekwencji nie reaguje nawet na najprostsze polecenia. Afazja motoryczna, czyli ruchowa Uwidacznia się kłopotami z mówieniem. Czasami będzie to niemożność budowania dłuższych wypowiedzi, ale często dochodzi do problemów z wydobyciem jakiegokolwiek dźwięku. Przy afazji motorycznej udarowiec może też nieświadomie przekręcać słowa albo powtarzać wielokrotnie wcześniej usłyszany tekst. Afazja amnestyczna Objawia się trudnościami z nazywaniem przedmiotów i to pomimo tego, że pacjent doskonale wie, o jaki przedmiot chodzi i do czego on służy. Udar mózgu najczęściej skutkuje afazją mieszaną bądź afazją całkowitą, kiedy chory niczego nie rozumie i nie jest w stanie nic powiedzieć. Jak wyjść z afazji po udarze? Warto podkreślić, że afazja po udarze w dużym stopniu przeszkadza w normalnym komunikowaniu się z osobą chorą, a to jednocześnie utrudnia proces rehabilitacji. Co ciekawe, ośrodki odpowiedzialne za mowę oraz za ruch ręki są położone obok siebie w mózgu. Oznacza to, że usprawnienie ręki automatycznie pobudza ośrodki związane z mową i odwrotnie – poprawa mówienia przyczynia się do poprawy sprawności ręki. Dlatego też tak ważne jest, aby jednocześnie prowadzić terapię ruchową i logopedyczną. Odzyskiwanie zdolności rozumienia i wypowiadania słów nie jest łatwe, a przede wszystkim wymaga czasu oraz terapii dobranej indywidualnie pod konkretnego pacjenta. Należy uwzględnić jego stan zdrowia, kondycję psychiczną, aktualne umiejętności i możliwości, a także temperament. Oczywiście im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większe szanse na pełne odzyskanie mowy. Neurologopeda stymuluje więc i pobudza neuroplastyczność mózgu udarowca jeszcze w szpitalu. Chodzi o to, aby wykorzystać tę specyficzną zdolność mózgu, a w zasadzie komórek nerwowych, do tworzenia nowych połączeń. Dzięki temu mózg powoli odbudowuje się i naprawia uszkodzone funkcje – odzyskuje się zdolność zapamiętywania i uczenia. Terapia neurologopedyczna powinna być kontynuowana po opuszczeniu szpitala przez pacjenta. Może mieć miejsce w domu, ale także w ośrodkach rehabilitacyjnych. Warto również podkreślić niezwykle istotną rolę najbliższych chorego w jego dochodzeniu do zdrowia po udarze mózgu. To przede wszystkim kwestia zrozumienia afazji i swoistego zamknięcia się osoby po udarze w swoim świecie, co wynika ze specyfiki problemu. Brak reakcji na polecenia lub pytania jest przecież efektem deficytów w mózgu, a nie złośliwości osoby chorej. W wielu przypadkach jednocześnie dochodzi też do obniżenia zdolności intelektualnych.
Udar mózgu u kobiet ― czynniki, o których należy pamiętać. 1. Ostrożnie z leczeniem hormonalnym. Wiele kobiet corocznie poddaje się skomplikowanym terapiom hormonalnym, żeby zwalczyć efekty menopauzy. Na dłuższą metę, ten rodzaj leczenia może przynieść ze sobą inne problemy zdrowotne, a wśród nich udar mózgu. Przy wystąpieniu udaru mózgu najistotniejszy jest czas reakcji. Im wcześniej zastosowane będzie odpowiednie leczenie tym większe są szanse na powrót pacjenta do pełni zdrowia. Udar występuje przy pęknięciu naczynia krwionośnego w mózgu lub zablokowaniu dopływu krwi do mózgu. Spis treści: Udar mózgu - co to jest Udar mózgu - przyczyny Udar mózgu - skutki rozwiń Udar mózgu - co to jest Wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization - WHO) udar mózgu to nagłe wystąpienie ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, trwającego dłużej niż 24 godziny i wynikającego wyłącznie z przyczyn naczyniowych. W literaturze można czasem spotkać historyczne sformułowanie „apopleksja” oznaczające nagły wylew krwi do mózgu. Udar występuje, gdy główne naczynie tętnicze w mózgu pęka i zaczyna krwawić lub gdy dochodzi do zablokowania dopływu krwi do mózgu. W zależności od powyższego wyróżnia się dwa rodzaje udarów: krwotoczny oraz niedokrwienny, który diagnozowany jest u 80 procentów pacjentów. Oba stanowią zagrożenie dla życia i wymagają niezwłocznego wezwania pogotowia ratunkowego. Aby zapobiec następstwom udaru niezbędna jest natychmiastowa reakcja. Im wcześniej pacjent trafi na oddział udarowy, tym większą ma szansę na całkowite wyzdrowienie. Statystyki pokazują, że co roku na udar mózgu zapada aż 80 tysięcy osób. Udar mózgu - przyczyny Jak wcześniej zostało przedstawione, aż 80 procent wszystkich przypadków stanowią udary niedokrwienne, wywołane niedrożnością naczyń krwionośnych w mózgu. Powstają w wyniku zablokowania tętnicy doprowadzającej krew do mózgu. Blokada może być spowodowana zakrzepem krwi lub miażdżycą. W wyniku krytycznego zwężenia naczynia na skutek tworzenia się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych krew nie może dotrzeć do zaopatrywanych przez nie obszarów mózgu. W przypadku udaru krwotocznego jest to przede wszystkim krwawienie z pękniętego naczynia wewnątrzmózgowego, w 2/3 przypadków spowodowane nadciśnieniem tętniczym. Drugą co do częstości przyczyną jest pęknięcie tętniaka, gdy w wyniku naporu krwi pęka jego ściana - osłabiona i wybrzuszona część naczynia krwionośnego. Zdecydowanie rzadszą sytuacją są tzw. malformacje tętniczo-żylne, oznaczające nieprawidłowe połączenia żył z tętnicami. Należy pamiętać też o czynnikach ryzyka sprawiających, że jesteśmy bardziej podatni na wystąpienie udaru. Im więcej z nich występuje, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się choroby. Należą do nich: choroby serca (najczęściej migotanie przedsionków) choroby naczyń krwionośnych (miażdżyca); nadciśnienie tętnicze; leczenie przeciwzakrzepowe; bezdech senny; cukrzyca; zaburzenia gospodarki lipidowej nadwaga i otyłość niezdrowa dieta (bogata w sól, tłuszcze nasycone, cholesterol); brak aktywności fizycznej (regularne ćwiczenia fizyczne mają szereg korzyści zdrowotnych); nadużywanie alkoholu (ryzyko udaru wzrasta przy piciu dużej ilości alkoholu); palenie tytoniu (może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych, a używanie nikotyny podnosi ciśnienie krwi); stosowanie niektórych leków i substancji psychoaktywnych (np. kokainy, fencyklidyny). Choć udar może pojawić się u każdego niezależnie od wieku i płci, to znacznie częściej chorują osoby po 65. roku życia i osoby z obciążeniem rodzinnym w tym kierunku. Zapadalność na udar mózgu w Polsce wynosi 175/100 000 u mężczyzn i 125/100 000 u kobiet. Przed 80 rż. wyraźnie częściej dotyczy on mężczyzn natomiast po 80 rż. – kobiety, przede wszystkim z racji przewagi populacyjnej kobiet w tej grupie wiekowej. Udar mózgu może wystąpić również u młodych osób, nie tylko seniorów, a szybka reakcja i podjęcie właściwego leczenia zapobiega groźnym dla życia następstwom i niepełnosprawności. Udar mózgu - skutki Jest drugą co do częstości przyczyną zgonów na świecie. W ciągu miesiąca od wystąpienia udaru umiera 15% chorych a 30% dotyka ciężka niepełnosprawność. Dlatego trzeba pamiętać, że szybkie rozpoczęcie leczenia udaru jest kluczowe w kontekście zapobiegania negatywnym następstwom choroby. Należą do nich: uszkodzenia mózgu, długoterminowa niepełnosprawność, napady padaczkowe, zaburzenia psychiczne, arytmia serca, niewydolność krążenia, a w najgorszym przypadku zgon. Najbardziej dokuczliwym i bolesnym skutkiem udaru mózgu jest niepełnosprawność ruchowa, wywołana niedowładem lub nadmiernym napięciem mięśniowym, nazywanym spastycznością poudarową. Oznacza to trwały, bolesny skurcz, uniemożliwiający ruch i codzienną aktywność. Do cech charakterystycznych osób ze spastycznością zalicza się: zaciśniętą pięść, ramię przyciśnięte do piersi czy nadmiernie zgięty nadgarstek i łokieć. Spastyczność sprzyja także powstawaniu trwałych przykurczów, deformacji stawowych, odleżyn, zakrzepicy żylnej oraz infekcji. Udar mózgu - objawy Do najbardziej charakterystycznych objawów udaru należą: zaburzenia czucia lub drętwienie, zwykle po jednej stronie ciała; porażenie mięśni twarzy, najczęściej opadający kącik ust; problemy z wypowiadaniem się oraz rozumieniem słów (afazja); występujące nagle osłabienie kończyny jednej strony ciała; problemy z widzeniem w jednym lub obu oczach; zawroty głowy i silny ból głowy (często połączone z utratą równowagi); trudności z poruszaniem się, chwianie się; zaburzenia świadomości, łącznie z jej utratą. Udar mózgu - leczenie W leczeniu udaru najistotniejszy jest czas bo „czas to mózg” - im wcześniej pacjent trafi do szpitala, tym większe są jego szanse na pełne wyzdrowienie. Udar potwierdza się i określa jego charakter (krwotoczny czy niedokrwienny) wykonując tomografię komputerową lub rzadziej rezonans magnetyczny. Dodatkowo w celu ustalenia przyczyny udaru mogą być wykonane również inne badania: elektrokardiogram (EKG), badanie radiologiczne (RTG) klatki piersiowej, USG Doppler naczyń krwionośnych dogłowowych, badanie echokardiograficzne serca oraz, w podejrzeniu padaczki, elektroencefalografia (EEG). Jeśli przyczyną udaru mózgu jest niedokrwienie, wtedy stosuje się leki poprawiające ukrwienie i rozpuszczające zator (tromboliza) lub chirurgicznie usuwa się skrzeplinę (trombektomia). Gdy mamy do czynienia z udarem krwotocznym, wówczas podstawową metodą leczenia jest zabieg neurochirurgiczny. Udar mózgu - rehabilitacja Przy obu rodzajach udarów bardzo ważnym elementem terapii jest rehabilitacja narządów ruchu i mowy. Najczęściej opieka nad chorym odbywa się w specjalistycznych oddziałach udarowych, a jej celem jest poprawa stanu neurologicznego, a w konsekwencji powrót do normalnego funkcjonowania w życiu rehabilitacja pacjenta po udarze łączy w sobie terapię fizykalną, zajęciową oraz rehabilitację mowy. Istotne jest też przekazanie wiedzy rodzinie chorego i edukacja odnośnie stanu zdrowia neurologicznego i zapobieganiu powikłaniom, głównie związanych z przykurczami i odleżynami. Uwaga udar mózgu! Mowa zmieniona Asymetria twarzy Słabsza ręka lub noga Zaburzenia równowagi Udar Mózgu !!! Dzwoń po pogotowie Ambulans Ratunek w szpitalu S - speech, czyli mowa - chory próbuje powtórzyć za nami jakieś zdanie. Jeśli mowa jest niewyraźna, bełkotliwa lub wypowiadane słowa nie mają sensu logicznego, jest duże prawdopodobieństwo udaru. W przypadku udaru może też się zdarzyć, że co prawda chory jest w stanie się wypowiedzieć, ale ma problemy z rozumieniem mowy. Udar mózgu jest częstą przyczyną niepełnosprawności, zmiany dotychczasowego trybu życia i powodem reorganizacji struktur rodzinnych, a także wyzwaniem ekonomicznym i z zaplecza społecznego. Niniejszy artykuł ma za zadanie w sposób rzetelny przybliżyć osobom szukającym informacji w temacie udaru, zagadnienia z którymi większość z nich się spotka. Obszar zainteresowania opieką i rehabilitacją po udarze jest bardzo powszechny wśród populacji rodzin dotkniętych tą chorobą we własnym otoczeniu. Artykuł nakreśla szkic różnych zagadnień związanych z tematyką udaru. (Zapoznaj się wpierw z notą umieszczoną na dole artykułu). Struktura artykułu: Udar mózgu – czym jest? Pierwsza pomoc przy udarze Objawy wczesne i późne udaru mózgu Leczenie farmakologiczne Rehabilitacja stacjonarna i domowa w udarze mózgu Udar mózgu – opieka we wczesnej fazie Udar mózgu – czym jest? Klasyfikacja udaru mózgu według wytycznych ICD-10 numerowana jest jako: Powiązane z nim są: "Następstwa udaru nie określonego jako krwotoczny czy zawałowy". Można wyróżnić też zespoły zawałowe: pnia mózgu ( i móżdżku ( Zajęcie tych ostatnich struktur również daje obraz kliniczny udaru, według przypisanej tym strukturom funkcji fizjologicznej (głownie apraksja i trudności w koordynacji ruchu / niezborność ruchowa). Pamiętać należy, że do udaru mózgu ściśle przylega klasyfikacja oparta o zaburzenia i choroby naczyniowe. Zawał mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. Oczywiście, zakres ustaleń po uzyskaniu wyników badań może wykraczać poza udar, czyli odnosić się do przyczyn pierwotnych i wtórnych ostatecznego obrazu incydentu udarowego. Również wtedy odwołujemy się do klasyfikacji chorób ICD-10. Czas powstania pierwszych objawów, stopień nasilania się i moment wdrożenia leczenia jest kluczowy dla rokowań. Dostęp do czynności ratujących życie i zdrowie pozwala ustalić rokowania na jak najmniej zaawansowanym chorobowo poziomie. Choroby współistniejące są istotne dla możliwości doprowadzania pacjenta do stanu optymalnego na skutek naruszonej homeostazy (równowagi czynności życiowych). Obraz kliniczny pacjenta po przebytym udarze może być różny. Nie mniej udar mózgu jest stanem zagrożenia życia. W pierwszej kolejności ratuje się pacjenta, jednak jednocześnie ma się na uwadze minimalizowanie późniejszych następstw udaru (tzw. okno terapeutyczne dla farmakologii i chirurgii). Niestety, na skutek stopnia zaawansowania zatoru (udar niedokrwienny – ICD-10: lub wynaczynnienia krwi (udar krwotoczny – ICD-10: może dojść do nawet do głębokiej niepełnosprawności i całkowitej zależności od innych. Późniejsza rehabilitacja jest ważna dla poprawy jakości życia i poziomu sprawności. Głównym wymiarem mającego miejsce udaru jest niedotlenienie tkanek na skutek upośledzenia dostaw tlenu i glukozy do żywych komórek mózgu. Przyjmuje się, że odporność całkowita komórki nerwowej na brak zaopatrzenia w niezbędne do życia pierwiastki wynosi – 4 minuty. Diagnostycznie i terapeutycznie odnosimy się do: obszaru niedotlenienia mózgu, ucisku na tkanki (udar krwotoczny), poziomu zajęcia tętnic, chorób współistniejących, które zdążyły już spustoszyć organizm (np. cukrzyca, migotanie przedsionków, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie, profil lipidowy / otyłość), i in. Tzw. lekki udar (TIA), czyli przemijający atak niedokrwienny, jest najlżejszą jakościowo postacią udaru mózgu, nie mniej powinien budzić poważne obawy, gdyż wskazuje na potencjalnie silniejszy udar w przyszłości. Jeżeli rodzina stwierdza zmiany w zachowaniu i sprawności chorego, które ustępują w czasie do 24 godzin, nie powinna nawet wtedy rezygnować ze zgłoszenia się do lekarza lub na pogotowie w celu przystąpienia do właściwej diagnostyki (patrz niżej: Oznaki następującego udaru). "W 2014 roku w województwie [pomorskim – przyp.] odnotowano 4,47 tys. hospitalizacji z powodu rozpoznań, zakwalifikowanych jako Udar niedokrwienny mózgu (..), co stanowiło 53,3% wszystkich hospitalizacji z powodu rozpoznań, które zakwalifikowano do grupy Choroby układu nerwowego (neurologiczne wieku podeszłego). Liczba hospitalizacji na 100 tys. mieszkańców wyniosła 194,3 i była to 12 wartość wśród województw. Z kolei liczba hospitalizacji w przeliczeniu na 100 tys. dorosłych 65+ wyniosła 987,0, a w przeliczeniu na 100 tys. dorosłych 80+ 1 842,5." - Źródło: Ministerstwo Zdrowia, Mapa potrzeb zdrowotnych w zakresie chorób układu nerwowego (neurologicznych wieku podeszłego) dla województwa pomorskiego. Dla porównania – z powodu Krwotoku śródczaszkowego domózgowego, hospitalizowanych było 7,2% pacjentów, wg przyjętych powyżej kryteriów statystycznych i sprawozdawczych. Widać, że udar niedokrwienny jest domeną ludzi w wieku senioralnym (starszych). Pierwsza pomoc przy udarze Jakie oznaki powinny budzić niepokój opiekunów? Na co dzień opiekując się osobą starszą (np. mężem, matką) istotne jest dla nas poczucie wydolności opiekuńczej. Opieka przychodzi nam naturalnie, instynktownie, często z poczucia obowiązku i według przekonania co do wartości, że najlepiej seniorowi będzie w domu. Czy jednak staramy się zapobiegać udarowi u seniora, który jest przecież narażony na załamanie stanu zdrowia z różnych powodów? Udar mózgu następuje powoli lub nagle, intensywnie lub łagodnie. Czynnikiem, który wywołuje udar może być np.: nie tak prozaiczna w wieku senioralnym – defekacja (na sedesie lub na basenie w łóżku). Wzrost ciśnienia krwi, może np. uwolnić materiał zatorowy, szczególnie jeśli występuje miażdżyca. Przyczyn może być wiele, jednak musi być ku nim podłoże w organizmie lub gdy siła zewnętrza, np. urazowa (szeroko pojęta) przybiera szczególny charakter. Oznaki następującego udaru: zaburzenia symetrii twarzy (ruchowe i w spoczynku) osłabiona kończ Udar mózgu to choroba, która nagle w przeciągu kilku minut może wywrócić nasze dotychczasowe życie do góry nogami. Codziennie spotykam się z osobami, które w ciągu bardzo krótkiego czasu z zupełnie sprawnych i normalnych ludzi zamieniają się w osoby, które nie potrafią samodzielnie wstać z łóżka, a samodzielne pójście odTrzy lata temu Jacek Rozenek doznał rozległego udaru. Otarł się o śmierć, był sparaliżowany. Jak pomagała mu Małgorzata Rozenek? "Małgorzata ma teraz swoje życie, a ja mam swoje". Udar, jaki Jacek Rozenek, aktor "Barw szczęścia", przeszedł w 2019 roku i jego konsekwencje, o których pisze w opublikowanej w czerwcu książce „Padnij! Powstań! Życie po udarze”, były dla niego czasem największej próby. To, że dziś mówi, porusza się, a nawet jest w lepszej formie, niż kiedyś, zawdzięcza morderczym, wielogodzinnym ćwiczeniom, jakie robił codziennie przez lata. W szpitalu doznał zderzenia z rzeczywistością - lekarze traktowali go instrumentalnie. Ale najgorsze było to, że został sam - siłę, by przetrwać i wrócić do zdrowia, musiał znaleźć w sobie. Jak Małgorzata Rozenek wspierała Jacka Rozenka po udarze? Przed udarem Jacek Rozenek był okazem zdrowia - był w świetnej formie, trenował, znakomicie się czuł. Atak przyszedł niespodziewanie i wywrócił jego życie do góry nogami. Kiedy Rozenek trafił do szpitala, lekarze byli pewni, że umrze i wezwali najbliższych, by go pożegnali. W tym gronie nie zabrakło byłej żony Małgorzaty Rozenek-Majdan: Przyjechała się ze mną pożegnać, później raz odwiedziła mnie z naszymi synami, kiedy nie umarłem i byłem w szpitalu, a trzeci raz się widzieliśmy, kiedy przepisywałem na nią mieszkanie. Była bardzo zajęta. Ale fajnie, że się zjawiła z chłopcami. I że nie żądała ode mnie pieniędzy na dzieci, kiedy nie mogłem pracować i nie zarabiałem. Bardzo to doceniam. Także to, że pokazała moją książkę na swoim Instagramie. Nie rozmawiałem z nią o tym wcześniej. Byłem bardzo miło zaskoczony, bo Małgorzata ma teraz swoje życie, a ja mam swoje. Nie ingerujemy w swoje sprawy i tak jest OK. Aktor spędził półtora miesiąca na OIOM-ie i usłyszał, że będzie sparaliżowany. Przed udarem prowadził dużo szkoleń dla lekarzy, w których mówił im, jak powinni się zachowywać w stosunku do pacjentów. W szpitalu zetknął się ze smutną rzeczywistością polskiego NFZ: „Ich zachowanie w szpitalu stanowiło skrajną antytezę moich szkoleń. To było instrumentalne traktowanie człowieka. Są lekarze wspaniali i tacy, którzy do niczego się nie nadają. Nawet mi ich szkoda, bo wykonują zawód, którego nie powinni wykonywać”, powiedział nam z goryczą Jacek Rozenek. Artur Barbarowski Ciężka choroba nie zmusiła go do przewartościowania życia, chociaż codziennie doskwierała mu samotność: Po wyjściu ze szpitala pojechałem do domu i byłem kompletnie sam przez pierwsze trzy dni. Miałem sparaliżowaną całą prawą stronę ciała, więc nie jadłem. (…) Przez trzy lata walki o życie, a potem o powrót do zdrowia, byłem całkiem sam - zwierzył się nam Jacek Rozenek. Aktor wykorzystał wszystkie swoje oszczędności na rehabilitację. A te się szybko skończyły, ponieważ, oczywiście, nie mógł grać, a więc i zarabiać. Nie miał pieniędzy nawet na konsultację medyczną: Nie widziałem lekarza od półtora roku. Nie powinno tak być, ale przez ten czas nie mogłem sobie pozwolić finansowo na lekarza. Teraz już mam odpowiednie zasoby, więc pójdę - powiedział „Party” aktor. Poruszający wywiad z Jackiem Rozenkiem w nowym "Party"! Już w sprzedaży.s1iH.
udar mózgu kiedy wraca mowa
